Uit cijfers van CBS en TNO blijkt dat burn-out een groeiend probleem is. Het aantal mensen met een burn-out is tussen 2013 en 2017 toegenomen van 12,4 procent naar 14,6 procent. Hoe herkent u de klachten en wat kunt u eraan doen.
Burn-out is in feite niets meer dan het eindstation van chronische stress. Wanneer men daar is aanbeland, is men lichamelijk, psychisch en emotioneel volkomen uitgeput. Maar hoe herkent u vroegtijdig de signalen van een burn-out? En wat kunt u eraan doen als het eenmaal zo ver is? Daarvoor moeten we eerst kijken naar de evolutionaire achtergrond van stress.
Chronische en acute stress
Acute stress is onderdeel van de vlucht-vechtreactie, een belangrijk overlevingsmechanisme dat al honderden miljoenen jaren geleden bij vissen aanwezig was. Chronische stress is echter een evolutionaire nieuwkomer waarmee we niet hebben leren omgaan.
Onze huidige omgeving blijkt vol te zitten met stressoren. Een belangrijk gegeven daarbij is dat de hersenen geen onderscheid maken tussen een werkelijke reden tot stress – een roofdier dat ons op de hielen zit – of een ingebeelde reden – de angst de hypotheek niet te kunnen betalen. De fysiologische reactie is in beide gevallen hetzelfde.
Dit zorgt ervoor dat de vlucht-vechtreactie voortdurend wordt geactiveerd en daarvoor moet het lichaam de energie leveren. Deze energie kan vervolgens niet naar andere organen die belangrijk zijn voor een goede stofwisseling in het lichaam. Oftewel: waar we evolutionair zijn aangepast aan acute stress, is ons genoom niet aangepast aan een zestigurige werkweek, een te hoge werkdruk, of de verplichting die een hoge hypotheeklast met zich meebrengt.
Werk en burn-out
Burn-out kan zijn oorsprong vinden in werkverslaving, niet-adaptief perfectionisme en bovenmatige plichtsgetrouwheid. Werkstress kan echter ook ontstaan wanneer de behoeften of capaciteiten van de werknemer niet overeenkomen met de aard van het werk. Te hoge of juist te lage werkdruk, dit laatste vanwege een gevoel van zinloosheid, maar ook onduidelijkheid over verantwoordelijkheden en functies kunnen stressopwekkend zijn.
Een burn-out ontstaat als extreme werkstress zo lang zo hoog is, dat het uiteindelijk fysieke en psychische uitputting tot gevolg heeft. Iemand klapt emotioneel, lichamelijk en cognitief dicht. Het lijkt dan misschien of de burn-out plotseling is ontstaan, maar dit is altijd een geleidelijk proces geweest.
Over het algemeen lopen werknemers met intensief intermenselijk contact, zoals gezondheidswerkers, leraren en managers, een verhoogd risico. Ook kan een slechte werksfeer het probleem zijn. Daarnaast zijn er nog andere omstandigheden die het risico op een burn-out verhogen.
Hoe herken je een burn-out
Kenmerkende signalen van burn-out zijn onder andere:
- Geen zin hebben om te gaan werken en desondanks alleen maar met werk bezig zijn;
- Concentratie- en geheugenproblemen;
- Uitgeput, prikkelbaar en vergeetachtig zijn;
- Een gevoel van incompetentie, boosheid, falen;
- Piekeren en slapeloosheid;
- Hoofdpijn, maagpijn, spierpijn;
- Hoge bloeddruk, insulineresistentie.
Over het algemeen worden deze symptomen genegeerd of ontkend door wie er last van heeft. Wie door blijft lopen met deze klachten loopt echter een verhoogde kans op een hartaanval of beroerte.
Twaalf-fasenmodel
Een handig model om de voortgang van burn-out te herkennen, is het twaalf-fasenmodel van Freudenberger en North. De fasen hoeven niet allemaal aan bod te komen en in dezelfde volgorde worden doorlopen.
– De dwang, bijna obsessief, om zichzelf te bewijzen;
– Steeds harder gaan werken en daar niet mee kunnen stoppen;
– Zichzelf verwaarlozen op het gebied van slaap, voeding en sociale interactie;
– Conflictmijdend gedrag, problemen worden ontkend;
– Werk is belangrijk, vrienden, familie en hobby’s worden onbelangrijk ervaren;
– Ontstane problemen worden toegeschreven aan tijdsdruk en werk;
– In zichzelf keren, risico op verslavingen om de stress te verminderen;
– Gedragsveranderingen gaan vrienden en familie opvallen;
– Depersonalisatie: zichzelf en anderen als waardeloos beschouwen, de eigen behoeftes worden niet meer waargenomen;
– Innerlijke leegte en de behoefte om dit gevoel op te vullen door te overdrijven, risico op verslavingen;
– Depressie;
– Burn-out syndroom.
Waarom medicijnen nauwelijks helpen
Huisartsen schrijven vaak snel antidepressiva voor, zoals tricyclische antidepressie-middelen, de moderne Selectieve Serotonine heropnameremmers en MAO-remmers. Dit terwijl het stoppen met deze medicatie vaak erg moeizaam verloopt. De angst voor een terugval is vaak groot. Mede daardoor kunnen afkickverschijnselen worden verward met terugkeer van de stoornis. Hierdoor wordt meer en langer geslikt dan noodzakelijk.
Vergeet daarnaast niet de talloze bijwerkingen die deze medicijnen kunnen geven, waaronder: droge mond, wazig zien, duizeligheid, sufheid, maag- darmklachten, urineretentie, nervositeit, hoofdpijn, prikkelbaarheid, gewichtstoename, slapeloosheid, seksuele stoornissen, bloedingsstoornissen en zelfs verminderde hartwerking. Wat zijn de alternatieven en mogelijke (orthomoleculaire) aanvullingen?
Voeding en voedingsstoffen
Hoewel een burn-out niet primair veroorzaakt wordt door slechte voeding, kan goede voeding wel een bijdrage leveren aan de adaptogene capaciteit en aan het herstel. Denk hierbij aan de voeding zoals dat vroeger was, zo min mogelijk bewerkte producten: groenten, fruit, noten, zaden, ei, vlees en vis. Hierin zitten veel stoffen die van belang zijn voor een goede functie van het centraal zenuwstelsel. Ook adaptogene kruiden kunnen uitkomst bieden.
Sport
Bij een (ingebeelde) stressor, worden stresshormonen aangemaakt. Hierdoor stijgen bloeddruk en hartslag, spannen spieren zich aan, worden zintuigen scherper en daalt de pijngevoeligheid. Met andere woorden: het lichaam wordt klaargemaakt voor een intensieve lichamelijke inspanning, bijvoorbeeld om weg te rennen. Maar die inspanning komt vervolgens niet. Lichamelijke inspanning, bijvoorbeeld sport, helpt evenwel bij de afbraak van stresshormonen. Dit is bij acute stress het normale vervolg van de vlucht-vechtreactie, waardoor voorkomen wordt dat stress chronificeert.
Sociale media en nieuws
Vanuit onze evolutionaire geschiedenis zijn mensen vermoedelijk in staat tot interactie met een groep van maximaal honderdvijftig mensen, waarbij gezin en familie centraal staan. Bij sociale media wordt deze grens sterk opgerekt. Hierdoor krijgen we veel meer van het leven van anderen mee dan in het verleden het geval was, met alle mogelijke zorgen van dien. Dit zijn ingebeelde stressoren, vaak abstract en niet te beïnvloeden, maar kunnen wel degelijk stressvol zijn. Wanneer uw cliënt bijna een burn-out heeft, is het dus verstandig om sociale media en het nieuws te minderen. Niemand heeft de capaciteit om de wereld op zijn schouders te dragen, al helemaal niet wanneer men een burn-out heeft.
Sociaal contact
Sociaal contact en ontspanning zijn essentieel voor een goed welbevinden. In de sociale kring kan men steun vinden. Cognitieve therapie, mindfulness en meditatie kunnen helpen om negatieve gedachten te leren omdenken. Van deze negatieve gedachten afkomen is noodzakelijk voor een voorspoedig en langdurig herstel.
Bronnen
https://www.volkskrant.nl/wetenschap/aantal-burn-outs-schrikbarend-gestegen-en-dat-komt-deels-door-de-wildgroei-van-tijdelijke-contracten~a4537868/.
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/02/09/ons-alarmsysteem-gaat-te-vaak-af-6619980-a1545503
https://www.ggzgroep.nl/klachten/burn-out
Kraft, U. (2006, July). Burned Out. Scientific American Mind, 17(3), 29–33.
bron: www.bonusan.com
Heb jij hulp nodig bij je stressklachten? Maak dan een afspraak bij Your Natural Life.
