Is er een relatie tussen slaapproblemen en overgewicht?

Afgelopen week was in het nieuws dat 1 op de 5 Nederlanders last heeft van slaapproblemen.

Ik geloof het direct. Bijna elke patiënt aan mijn bureau, met wat voor klacht dan ook, heeft óók last van slaapproblemen. Niet in kunnen slapen, midden in de nacht wakker worden en niet meer kunnen slapen of ver voor de wekker al wakker zijn maar niet uitgerust opstaan, veel gehoorde klachten. Maar ook mensen die om 9 uur naar bed gaan, 10 uur slapen en nog steeds niet fit opstaan. Geen kwalitatief goede slaap dus. Mensen die tekort slapen zijn vaak zwaarder, komen makkelijker aan en verliezen moeilijker gewicht dan mensen die voldoende slapen.

Er zijn vele oorzaken te bedenken waarom mensen slaapproblemen hebben. Bekend is dat mensen met overgewicht slaapproblemen hebben, of dat mensen met slaapproblemen overgewicht krijgen. De kip of het ei verhaal dus. Maar wat is nu de link tussen overgewicht en slapen?

Wat gaat hier mis?

Onder andere de honger- en verzadigingshormonen, ghreline en leptine, worden verstoord door te weinig slaap. Daardoor krijgen mensen de neiging om meer te eten dan ze verbranden. Er komt niet op tijd een signaal naar de hersenen dat je voldoende gegeten hebt.

Ook het hormoon orexine werkt minder goed bij een slaaptekort. Dit hormoon regelt onder andere energieverbruik en beweging, de activiteit van bruin vet en vetverbranding. Bij langdurige verstoring van dit hormoon is het lichaam minder goed in staat om energieverbruik te verhogen bij beweging. Je verbrandt dus minder tijdens het sporten. Uiteindelijk krijg je dan ook minder zin om te bewegen, je basismetabolisme vertraagt en je verbrandt dan ook minder vet tijdens je slaap. De link tussen slaapgebrek en overgewicht blijkt dus vooral een hormonale achtergrond te hebben.

Een slaapgebrek komt toch vaak door leefstijl, zoals te veel prikkels in de avond en te laat naar bed gaan. Maar ook bepaalde ziektebeelden of medicijnen kunnen slapeloosheid veroorzaken:

• Stress, somberheid en angsten
• Gebrek aan beweging
• Tekorten van bepaalde stofjes, zoals tryptofaan, serotonine en melatonine
• Te sterk schommelende bloedsuikerspiegel, waardoor je ’s-nachts wakker wordt
• Piekeren
• Je niet kunnen ontspannen
• Overgewicht
• Maagklachten
• Verstoringen in de slaapkamer zoals te veel licht, elektrische apparaten, mobiele telefoon
• Te veel alcohol, koffie en frisdrank drinken
• Medicijnen: bloeddrukverlagers, statines, antidepressiva en slaappillen
• Verstoord dag- en nachtritme

Gevolg is dat je moe aan de dag begint en dan juist meer trek hebt in voeding die je energie geeft op korte termijn zoals koolhydraten en suikers, vette en zoute voeding en daarnaast heb je minder zin om te bewegen. Minder slaap kan leiden tot insulineresistentie en diabetes type 2.

Om te voorkomen dat je aankomt in gewicht als gevolg van slaapgebrek kan je een aantal dingen doen:

• Probeer stress te verminderen, zorg voor een goede energiebalans (waar krijg je energie van?);
• Zorg voor voldoende ontspanning in je leven, ga naar yoga of doe een cursus meditatie om je te leren ontspannen of wandel in de natuur;
• Meer bewegen en voldoende in de buitenlucht zijn overdag;
• Vraag een voedingsadvies aan bij een professional zodat je weet dat je voeding voldoende antioxidanten, vitamines A, C en E, carotenoïden, B-vitaminen bevat en er genoeg melatonine aangemaakt gaat worden door je lichaam om goed te kunnen slapen. Belangrijk is een goede darmgezondheid aangezien serotonine grotendeels in de darmen aangemaakt wordt (en hieruit kan weer melatonine aangemaakt worden). Ook omega-3-vetzuren mogen niet ontbreken in je voedingspatroon. Dit is van belang voor de aanmaak van melatonine. Eet je nooit vette vis, neem dan een goed supplement;

• Vermijd prikkels in de avond. Zet de tv en elk ander beeldscherm eerder uit, lees een (ontspannend) boek of luister naar rustige muziek. Bereid je goed voor op de nacht zodat je lichaam in de ruststand komt;
• Laat bij een orthomoleculair therapeut uitzoeken of je eventueel last hebt van bijnierinsufficiëntie (ook wel bijnieruitputting genoemd). Hierbij zie je vaak dat er in de ochtend onvoldoende cortisol aangemaakt wordt waardoor mensen doodmoe uit bed komen en in de avond juist wel, waardoor melatonine dan weer niet goed aangemaakt wordt en je niet in slaap komt. Dit wordt dan een vicieuze cirkel.
• Let op glutamaat in je voeding (E621). Dit stofje zit vooral in ongezond kant-en-klaar voedsel en verstoort de eerdergenoemde hormonen ghreline en leptine, de honger- en verzadigingshormonen;
• Gebruik geen slaappillen. De werking van slaappillen kan oms wel 20 uur duren, waardoor je ook overdag duf en slaperig bent. Slaappillen kunnen ook juist onrust, angsten, nervositeit en nachtmerries als bijwerking hebben;
• Eet niet te laat. Na 19 uur kan je beter niet meer eten. Als je lichaam in de nacht moet spijs verteren, houdt dit je uit je slaap. Je wilt juist dat je lichaam ’s-nachts vet afbreekt;
• Neem een magnesiumsupplement (in de vorm van citraat of bisglycinaat, geen oxide), dit kan bijdragen aan (spier)ontspanning en activering van het parasympatische zenuwstelsel.

Voldoende mogelijkheden dus om door leefstijlaanpassing je slaapproblemen op te lossen. Slaap lekker!

Bronnen:
PlaceoboNocebo maart 2018
Alles draait om je hormonen – Rineke Dijkinga